Wat is netcongestie en wat betekent het voor jou?

Wat is netcongestie?

Netcongestie betekent dat er een gebrek aan capaciteit is op het (stroom)net. Simpel gezegd: het stroomnet kan de hoeveelheid stroom die wordt gevraagd of teruggeleverd niet aan. Nóg korter gezegd: filevorming op het elektriciteitsnet.

Wat veroorzaakt netcongestie?

In de afgelopen jaren is de vraag naar stroom enorm gegroeid. We zijn in ons eigen huishouden meer elektrische apparaten gaan gebruiken. Ook werden traditionele voorwerpen vervangen door een elektrische variant. Denk bijvoorbeeld aan het gasfornuis en de auto. Bedrijven deden dat ook: voor hun machines switchten ze van fossiele brandstof naar elektrische alternatieven. Door die stijgende vraag is het drukker op het stroomnet.

Daarnaast zijn we door technische innovaties decentraal ook meer stroom gaan opwekken. Zo zagen netbeheerders in 2023 nog een stijging van 30% in het aantal woningen met zonnepanelen ten opzichte van het jaar ervoor. Alle opgewekte energie die niet direct wordt verbruikt, wordt teruggeleverd aan het stroomnet. Het transporteren daarvan kost capaciteit. Wanneer daar een tekort aan is, spreek je van netcongestie.

Capaciteitskaart elektriciteitsnet teruglevering Nederland voor grootverbruikers, waarbij wit en geel gemarkeerde gebieden (beperkt) transportcapaciteit hebben zonder wachtrij.

Wanneer vindt netcongestie plaats?

Netcongestie vindt niet de hele dag door plaats. Er zijn twee oorzaken van netcongestie. Beide kennen een ander piekmoment.

Het eerste piekmoment is de vraagpiek. Er wordt dan zoveel stroom gevraagd van het stroomnet dat het niet genoeg kan leveren. De vraagpiek vindt vaak in de avonduren plaats, wanneer mensen weer terug zijn van het werk en gaan koken, wasjes draaien of de elektrische auto opladen. Door de eerder genoemde toename in stroomverbruik, is deze druk hoger geworden. Het stroomnet is hier niet op ingericht.

Het tweede piekmoment is de leverpiek. Er wordt dan zoveel energie teruggeleverd aan het stroomnet, dat het moeite heeft met dat allemaal af te voeren. De leverpiek vindt vaak overdag plaats. Dan kunnen zonnepanelen volop energie produceren, maar omdat mensen het niet verbruiken, omdat ze bijvoorbeeld aan het werk zijn, wordt dat teruggeleverd. Doordat er steeds meer energie wordt opgewekt, wordt het ook steeds drukker op het stroomnet. Dat veroorzaakt overbelasting.

Wat zijn de gevolgen van netcongestie?

Er zijn twee grote gevolgen van netcongestie.

Bij de vraagpiek is de spanning te laag op het stroomnet. Dit kan resulteren in knipperende lichten, apparatuur die niet goed werkt of een warmtepomp die uitvalt. Doordat de vraagpiek zich redelijk goed laat voorspellen, kan hij vaak goed worden opgevangen door grote energiecentrales. Zij gaan op dat moment op meer vermogen draaien.

De problemen bij een leverpiek hebben meer (zichtbaar) impact, met name voor de huishoudens die zelf stroom opwekken. De spanning op het stroomnet neemt dan toe. In de netcode is vastgelegd dat op een omvormer een maximaal toelaatbare netspanning van 253 volt zit. Komt de spanning daarboven? Dan valt een omvormer uit. Door het uitvallen van de omvormer kan deze tijdelijk zijn werk niet doen en kan opgewekte energie niet worden omgezet naar bruikbare stroom. Vervelend voor jou als eigenaar, want daardoor loop je opbrengsten mis. Dat is nou niet de reden dat je hebt geïnvesteerd in jouw eigen energiesysteem.

Hoe wordt netcongestie opgelost?

Het huidige net is te zwak. De oplossing is dan ook om het stroomnet te verzwaren. Maar dat is niet snel te realiseren. Netbeheerders en de overheid zullen hier de komende jaren druk aan werken. Zo investeren netbeheerders fors om het stroomnet uit te breiden. TenneT wil onder andere het stroomnet met 2.500 kilometer uitbreiden in de komende 10 jaar. De overheid moet ervoor zorgen dat er grond beschikbaar is, zodat het net kan worden uitgebreid.

Ook wordt er (financieel) gestimuleerd om de opwek en verbruik meer op elkaar af te stemmen. Bijvoorbeeld in de vorm van dynamische energieprijzen om ervoor te zorgen dat mensen tijdens een overschot gaan verbruiken en tijdens een krapte minder gaan verbruiken of zelfs gaan terug leveren vanuit een energieopslagsysteem. En natuurlijk het afschaffen van de salderingsregeling. 

Bron beeld: TenneT. Nieuwe stroomsnelweg tussen Eemshaven en Vierverlaten

Wat kun je zelf aan netcongestie doen?

Een snelle oplossing voor netcongestie is er dus niet. Toch zijn er wel manieren om er mee om te gaan.

1. Wek je zelf energie op? Probeer jouw energieverbruik hierop af te stemmen. Dus heb je zonnepanelen en een elektrische auto? Laad deze dan, zover dat lukt, overdag op in plaats van ’s avonds. Of op een windrijke dag als je zelf een windmolen hebt, natuurlijk. Jouw energie blijft dan op jouw erf, waardoor er geen capaciteit van het stroomnet wordt gevraagd. Dit noem je gelijktijdigheid. Bovendien is dat natuurlijk ook de reden dat je een eigen energie-installatie hebt: om jezelf van stroom te kunnen voorzien!

2. Sla jouw opgewekte energie op. Energieopslag gaat een steeds grotere rol spelen in de toekomst. Dit omdat het een uitkomst biedt om de impact van netcongestie op jouw erf te beperken. Alhoewel wind en zon geweldige hernieuwbare bronnen van energie zijn, zijn ze niet op afroep beschikbaar. En het lukt niet altijd om je verbruik hierop aan te passen. Met behulp van een batterij kun je jouw opgewekte energie opslaan, en verbruiken wanneer je het nodig hebt en je geen opwek uit zon of wind hebt. Hiermee verhoog je de gelijktijdigheid van jouw energiesysteem aanzienlijk en word je onafhankelijker van het stroomnet. Let wel dat energieopslag er vooral is om fluctuaties over de dag op te vangen. Om fluctuaties over het jaar op te vangen is een combinatie van wind en zon het meest effectief: wind in de winter en zon in de zomer.

3. Wek je zelf geen energie op? Dan helpt het alsnog wanneer je jouw energieverbruik zoveel mogelijk buiten de piekmoment om plant. Dat betekent natuurlijk niet dat je helemaal geen stroom kan gebruiken, maar zaken die je goed kunt plannen, kun je dan op het moment van de leverpiek doen.

Een kleine windmolen en netcongestie.

In dit artikel spreken we vooral over problemen bij zonnepanelen en minder over windmolens. Terwijl een windmolen net zo goed energie opwekt als zonnepanelen en dus zorgt voor drukte op het stroomnet. Toch zorgt een windmolen minder voor drukte op het stroomnet. Waarom? De opwek van een windmolen is gelijkmatiger verspreid over het hele jaar heen. En het verschil tussen zijn piek in het najaar en dip in de zomer is minder groot.

Daarnaast kan een windmolen niet alleen midden op de dag energie opwekken, maar ook ’s avonds en ‘s nachts. Doordat de opwek van windenergie beter verspreid is dan van zonne-energie, past deze vaak beter bij het verbruik van (boeren)bedrijven. Door zelfopgewekte energie te verbruiken hoeft er geen stroom te worden teruggeleverd aan of afgenomen van het net. Daar is dan geen capaciteit voor nodig. Op die manier ervaar je minder hinder van netcongestie.