In België zijn we goed op weg met het inzetten van groene en hernieuwbare energie. Een mooie ontwikkeling in niet alleen de landelijke energievoorziening, maar ook de eigen onafhankelijke energievoorziening. Met deze ontwikkeling loert ook het gevaar van netcongestie aan de horizon. Wat is het? En wat kunt u eraan doen?
Netcongestie betekent dat er een gebrek aan capaciteit is op het elektriciteitsnet. Simpel gezegd: het net kan de hoeveelheid stroom die wordt gevraagd of teruggestoken, niet aan. Nóg korter gezegd: filevorming op het elektriciteitsnet.
In de afgelopen jaren is de vraag naar stroom enorm gegroeid. We zijn in België massaal meer elektrische apparaten gaan gebruiken. Ook werden traditionele voorwerpen vervangen door een elektrische variant. Denk bijvoorbeeld aan het gasfornuis en de auto. Maar dat deden we niet enkel in ons eigen huishouden; bedrijven deden dat ook. Voor hun machines switchten ze van fossiele brandstof naar elektrische alternatieven. Door die stijgende vraag is het drukker op het elektriciteitsnet.
Daarnaast zijn we door technische innovaties ook meer stroom gaan opwekken. Zo bereikte de totale productie van zonne- en windenergie in België een nieuw absoluut record in 2023. In totaal werd er in dat jaar maar liefst 21,5 TWh opgewekt, 23% meer dan in 2022. Dit is goed voor 28,2% van de elektriciteitsmix, waar dat het jaar ervoor nog 19,8 % was.
Netcongestie komt in België niet zo vaak voor als in ons buurland Nederland. Toch is het niet uit te sluiten dat netcongestie in de toekomst ook in België grootschalig zal voorkomen. Hoogspanningsnetbeheerder Elia heeft een hostingcapaciteitskaart opgesteld die potentiële congestiezones weergeeft in 2026 vs. 2032. Er zijn twee oorzaken van netcongestie. Beide kennen een ander piekmoment.
Bij een vraagpiek wordt dan zoveel elektriciteit gevraagd van het net, dat het niet genoeg kan leveren. Het capaciteitstarief is op 1 januari 2023 ingevoerd. Vanaf dan kijkt de VREG voor de berekening van de nieuwe nettarieven niet enkel naar de hoeveelheid elektriciteit die je verbruikt, maar ook naar de hoeveelheid elektriciteit die je tegelijk verbruikt. Een piek hierin komt twee keer op dag basis voor: ’s morgens en ’s avonds. Wanneer je op deze momenten elektriciteit verbruikt, zijn de tarieven hiervoor hogen.
Het tweede piekmoment is de leverpiek. Er wordt dan zoveel energie geïnjecteerd in het elektriciteitsnet, dat het moeite heeft met dat allemaal te transporteren. De leverpiek vindt vaak overdag plaats. Dan kunnen zonnepanelen volop energie produceren, maar omdat mensen het niet verbruiken, omdat ze bijvoorbeeld aan het werk zijn, wordt dat terug gestoken in het net. Doordat er steeds meer energie wordt opgewekt, wordt het ook steeds drukker op het elektriciteitsnet. Dat veroorzaakt overbelasting. Ons elektriciteitsnet is bovendien oorspronkelijk ontworpen voor éénrichtingsverkeer.
Bron: Elia.be
Er zijn twee grote gevolgen van netcongestie. Bij de vraagpiek is de spanning te laag op het elektriciteitsnet. Dit kan resulteren in knipperende lichten, apparatuur die niet goed werkt of een warmtepomp die uitvalt. Doordat de vraagpiek zich redelijk goed laat voorspellen, kan hij vaak goed worden opgevangen door grote energiecentrales. Zij gaan op dat moment op meer vermogen draaien.
Aan de andere kant, wanneer er te veel stroom op een bepaald punt in het net wordt geproduceerd, of als het net simpelweg te zwak is, kan dit leiden tot oververhitting van kabels en transformatoren. Dit kan resulteren in lokale stroomuitval.
Als reactie hierop wordt er door de netbeheerder een beperking gelegd op de hoeveelheid dat mag worden geïnjecteerd in het net. Vervelend voor u als eigenaar, want daardoor kan opgewekte energie niet worden omgezet naar bruikbare stroom en/of loopt u opbrengsten mis. Dat is niet de reden dat u hebt geïnvesteerd in uw eigen energiesysteem.
Bovendien kan het zo zijn dat er in regio’s waar sprake is van netoverbelasting, nieuwe aansluitingen voor elektriciteit niet worden toegestaan. Dit kan een belemmering vormen voor (boeren)bedrijven die willen uitbreiden.
Om een toekomstig overbelast stroomnet te voorkomen, zal het elektriciteitsdistributienet versterkt moeten worden. Zo schrijft netbeheerder Fluvius in hun investeringsplan 2024-2033 de komende 10 jaar 4 miljard euro te willen investeren om het net te versterken. Energieregulator VREG communiceerde in maart dit jaar een stijging van maar liefst 41% te verwachten in 2025 voor bedrijven aangesloten op het middenspanningsnet. Dit omdat VREG Fluvius de financiële ruimte wil bieden om de investeringen in het net tijdig te kunnen doen.
Conclusie: de nettarieven voor stroom worden volgend jaar pak duurder.
Probeer dan om uw energieverbruik hierop af te stemmen. Dus heeft u zonnepanelen en een elektrische auto? Laad deze dan, zover dat lukt, overdag op in plaats van ’s avonds. Of op een windrijke dag als u zelf een windmolen hebt. Uw energie blijft dan op uw erf, waardoor er geen capaciteit van het elektriciteitsnet wordt gevraagd. Dit noemen we gelijktijdigheid . Bovendien is dat natuurlijk ook de reden dat u een eigen energie-installatie hebt: om uzelf van stroom te kunnen voorzien!
Een kleine windmolen zorgt minder voor drukte op het elektriciteitsnet dan zonnepanelen. Waarom? De opwek van een windmolen is gelijkmatiger verspreid over het hele jaar heen. En het verschil tussen zijn piek in het najaar en dip in de zomer is minder groot. De gelijkmatige opwek past dus vaak beter bij het verbruik van (boeren)bedrijven. Dan hoeft er veel minder stroom te worden geïnjecteerd worden in, of afgenomen van, het net.
Met behulp van een batterij kunt u uw opgewekte energie opslaan, en op een later moment verbruiken wanneer u het nodig heeft. Hoe geweldig wind en zon ook zijn als onuitputtelijke energiebronnen, ze zijn niet op afroep beschikbaar. Met een batterij verhoogt u de gelijktijdigheid van uw energiesysteem aanzienlijk en word u onafhankelijker van het stroomnet. Let wel dat energieopslag er vooral is om fluctuaties over de dag op te vangen. Om fluctuaties over het jaar op te vangen is een combinatie van wind en zon het meest effectief: wind in de winter en zon in de zomer.